Faciliteren: gevaarlijk spel?
Al een paar dagen voordat ik de tweede teamsessie mocht begeleiden, had ik er zin in. Om er te zijn voor de groep en hun leidinggevende. Zodat zij met elkaar konden ontdekken wat er zo belangrijk was in hun samenwerking. Ik voelde me ontspannen. De sessie zelf was intensief, niet voor mij, wel voor de deelnemers. Zij bespraken nu zaken waarover het moest gaan, daarover was iedereen het achteraf eens. Iedere deelnemer voelde zich gehoord, er was voldoende bedding om het oneens met elkaar te zijn. Stap voor stap kwam het gezamenlijke belang in beeld.
Intern stemmetje
Heel anders liep het met een andere groep die ik de week erop mocht begeleiden. Andere organisatie, andere dynamiek en nogal wat diversiteit in rangorde in het team. Een paar dagen ervoor was ik meer gespannen dan anders. Een klein intern stemmetje vroeg me:
Wat is nu eigenlijk mijn opdracht?
Wie is nu eigenlijk mijn ‘echte’ opdrachtgever?
Welke stappen willen gezet worden?
Of is dat juist (nog) niet de bedoeling?
En wie zijn er niet blij als de opdracht slaagt?
En ja, ik weet het. Dit zijn wel de vragen waarom het draait bij het faciliteren van groepen of teams. Mijn ervaring is dat de antwoorden erop niet in beton staan. Ze veranderen in de tijd. Deze vragen blijven actueel en mag je steeds weer stellen.
Je kunt je ook te veel voorbereiden
Het blijft een valkuil om te denken dat je het wel weet. Je weet wel wat de opdracht is, je weet wel wat besproken moet worden, je weet wel welke stappen gezet moeten worden. En als je het nog niet weet? Ga je beleidstukken lezen of mission statements. Maar hoe meer je je vastbijt in die inhoudelijke voorbereiding van de bijeenkomsten, zoals het lezen van meer documenten en het houden van interviews, hoe meer het je aandacht afleidt van de dynamiek in de groep. En hoe sneller je in de valkuil loopt dat je het wel weet. En dat jij bepalend wordt in plaats van je opdrachtgever met zijn groep.
Gevaarlijk spel
Zo stond ik een keer voor de groep met een adviseur die ingehuurd was om het nieuwe bedrijfsproces uit te leggen. Hij vertelde mij in de voorbereiding dat het een moeilijke groep zou worden. Waarom? Omdat de leidinggevende hem vooraf al influisterde: ‘aanpakken die gasten!’ ...oei, gevaarlijk spel om als facilitator je daarop in te laten zetten. Dat vraagt meer onderzoek van het onderlinge samenspel en van je opdracht, voordat je je programma en interventies bepaalt. Voor wie of wat ga je faciliteren?
Onzichtbare loyaliteiten
Welke herken je?
Je wilt het heel goed doen voor je opdrachtgever.
Of je ervaart loyaliteit met een van de deelnemers uit de groep. Bijvoorbeeld omdat je het stiekem wel eens bent met hij over de ander te zeggen heeft.
Of waar ben je verder loyaal aan? Denk aan de missie van de organisatie (want die is namelijk echt belangrijk!) Of loyaal aan een afdeling (want het secretariaat is altijd al het ondergeschoven kindje).
Projectie
Naast dergelijke onzichtbare loyaliteiten met mensen kan het ook voorkomen dat je op een van je deelnemers een beeld projecteert van eerdere ervaringen. Zo heb ik eens mezelf moeten corrigeren tijdens een sessie toen ik een deelnemer per ongeluk de naam gaf van een van iemand die ooit mijn manager was. En dat na 10 jaar! ‘Wat gebeurt er nu?’ dacht ik direct bij mezelf. Oké, herstel. Achteraf bleken er bij mij nog ‘ietwat onverwerkte en onaffe zaken’ impliciet een rol te spelen.
Veerkracht en uitzoomen
Helaas kun je dit soort valkuilen niet altijd voorkomen. Het leert ons je facilitator iedere keer weer iets over jezelf en je verhouding met de groep waarmee je werkt. Hoe meer je jezelf traint om je gewaar te zijn wat er met jou gebeurt, hoe sneller je in de gaten hebt dat je iets aan het doen bent wat niet ten dienste is aan de groep.
Contact met jezelf
Dus blijf jezelf zien; je houdt contact met je adem, je hoort je stem overslaan, voelt dat je voorover gebogen gaat zitten, je ziet wel dat je nu heel hard je best staat te doen. En vanuit dat gewaarzijn kan je een stap naar achteren zetten en uitzoomen. Wat zegt mijn innerlijke observatie over de groep, organisatie en/of over mijzelf? Vanuit die plek stel je je open op voor nieuwe informatie. En kan je je veerkracht aanspreken als facilitator, daar op die plek voor de groep.
Hoe ga jij om met lastige situaties in groepen?
Kom erover delen in onze leergang Faciliterend Leiderschap.